کارگردان «آژانس شیشه‌ای» گفت: واقعیت این است که هر بار خواسته‌ام درباره جنگ بگویم حقیر و تکه تکه شدم. برای همین در دیدار با رهبری گفتم به ما هم درجه بدهید تا در برابر درجه‌دارها مجبور نباشیم مثل یک سرباز صفر، گردن کج کنیم.

به گزارش خبرآنلاین، برنامه «راز» در شب عید فطر میهمان ویژه‌ای داشت. ابراهیم حاتمی‌کیا، که قرار بود چند شب قبل میهمان برنامه راز شود، شب گذشته همراه با «حسین بهزاد» لحظات نادری را در شبکه چهارم سیما خلق کردند.

حاتمی‌کیا در این برنامه زنده که «نادر طالب‌زاده» آن را اجرا می‌کرد، ناتوانی عرضه جهانی و افت کیفی سینمای دفاع مقدس را رمز گشایی کرد.

این برنامه که شب گذشته به بررسی چالش‌ها و آسیب‌های سینمای دفاع مقدی پرداخت، در فضایی صریح و انتقادی سینمای دفاع مقدس را بررسی کرد. ضمن اینکه عملیات مرصاد و عدم بیان ویژگی‌های منحصر به فرد مقاومت در این عملیات از مدیوم سینما، به عنوان مباحث آغازین برنامه مطرح شد.

سیستم نتوانسته کاری بکند

ابراهیم حاتمی‌کیا در پاسخ به این پرسش نادر طالب‌زاده درباره این که چرا درباره مسایلی همچون وضعیت فرزتدان شهدا و همین طور شکست‌ها و به تعبیر پژوهشگر حاضر در این برنامه «عدم الفتح»های هشت سال دفاع مقدس فیلمی نساخته است، گفت: فرزندان شهدا هم به صراحت این سوال را از من می‌پرسند که جای ما در فیلم های تو کجاست؟ و کلا در سینما چطور؟ و باید اینجا بگویم که ما در این زمینه بسیار کم حرف زده‌ایم. وآنچنان که باید و شاید از این معدن عظیم در سینمایمان نگفته‌ایم.

وی افزود: حتی به نسبتی که شهدا به اسامی کوچه‌ها راه یافته‌اند هم اتفاقی در سینما نیفتاده است.

کارگردان «دیده‌بان» تصریح کرد: در پاسخ به سوال فرزندان شهدا، من معتقدم یک نوع قرائت سخت نسبت به اینکه من درباره شهدا بگویم و یا اینکه از بچه‌های شهدا حرفی بزنم، وجود دارد و به نظر می‌رسد که سیستم نتوانسته در این زمینه کاری بکند و ظلم مضاعفی به این بچه‌ها شده است.

حاتمی‌کیا در این باره ادامه داد: این در حالیست که این‌ها خودشان هم درباره بسیاری از امورشان چیزی نمی‌گویند و حرفی نمی‌زنند؛ و شدیدا پنهان کاری هم می‌کنند. مثلا آنهایی که در دانشگاه درس می‌خوانند در حالی که از هیچ امتیازی استفاده نکرده‌اند و توانسته‌اند به دانشگاه بروند، برای اینکه دیگران فکر نکنند که با سهمیه در دانشگاه قبول شده‌اند پنهان کاری می‌کنند که فرزند شهدا هستند و حتی وقتی در این باره صحبت می‌کنیم موضع هم دارند و تاکید می‌کنند که از سهمیه استفاده نکرده‌اند.

ناظران غیر مسئول نفس ما را گرفته‌اند

او تاکید کرد: در این زمینه فیلم ساختن با مشکلاتی مواجه می‌شویم، آنقدر نظارت به این موراد زیاد است که نمی‌توانیم بسیاری از گفتنی‌های بسیار جالب را بیان کنیم.

وی درباره عاملان گفته نشدن درباره خانواده شهدا، گفت: آن کسانی که به عنوان مسئول نسبتی با این فعالیت‌ها دارند خودشان را مسئول این می‌دانند که ابراز نگرانی کننند، که مبادا از اینها که کاکل و پیشانی نظام هستند چیزی گفته شود. و من اگر بخواهم در فیلم‌ها در این باره و درباره وضعیت موجود سوالی بکنم، انگار می‌کنند که ترکی به اندام نظام می‌اندازم و این مانع تراشی‌ها در شرایطی است که نظام جریانی بسیار بزرگتر از این است و آنقدر ظرفیت دارد که حتی بیان مشکلات هم چیزی را به خطر نمی‌اندازد که اینها گمان می‌کنند.

کارگردان «برج مینو» درباره تاثیر این ممانعت‌ها اظهار کرد: این شرایط در حالیست که اگر امثال من می‌توانستیم و چنین می‌کردیم فرزندان شهدا دچار پنهان کاری نمی‌شدند و بسیاری از گفتنی‌ها را بیان می‌کردند. و این مسایل از مواردی است که جا دارد تحلیل کنیم که چرا چنین شده است.

 خدا پدر فارسی‌وان را بیامرزد

نادر طالب زاده مجری برنامه در تایید گفته‌های حاتمی‌کیا، اضافه کرد: دیدن عمق میدان و جراحی کردن دردها بر عهده هنرمندانی است که دغدغه هنر متعهد دارند و هیچ ربطی به آن مسئول ندارد چرا که او حتما غواص این بحر نیست.

حاتمی کیا با بیان اینکه ارادت او به برنامه لراز» به خاطر بیان حرف‌هایی است که برخلاف برخی برنامه‌های تلویزیون از قبل طراحی نشده، و همه آن چیزهایی است که باید مطرح و برایش برنامه‌ریزی شود، در ادامه تاکید کرد: واقعیت این است که گویا باید فارسی‌وان بیاید تا هول شویم و اجازه بدهند که ما هم حرف‌هایمان را در فیلم‌هایمان بگوییم و تا حدی پیش برویم که برای خنثی کردنش حتی چینش‌ها را هم مثل آن (در اینجا فارسی 1) بکنیم. خدا پدر فارسی‌وان را بیامرزد که آمد تا مسئولان ما هم تکانی بخورند؛ این البته همیشگی است و ما همواره در حال پاتک هستیم.

وی با اعتراض و طرح این پرسش که چرا فقط در مواقعی خاص به هنرمندان اجازه طرح گفته‌هایشان داده می‌شود، بیان کرد: این اوضاع در حالی پیش می‌آید که نظام آنقدر قوی هست که من بتوانم نقدهایم را بکنم و اگر این اتفاق نمی‌افتد، به خاطر سیستمی است که ناظر است و فوق‌العاده فشل شده است.

همیشه تحقیرم کرده‌اند

او با طرح مجدد این سوال که چرا باید فقط وقتی که بحرانی، از جای دیگری می‌آید هنرمندان امکان طرح حرف‌ها و ساخت آثارشان را داشته باشند، گفت: اینها همه در صورتی اتفاق می‌افتد که من هر وقت خواسته‌ام فیلمی بسازم احترام آن را نگه داشته‌ام؛ با این حال عده‌ای همیشه نگران بودند و امایی بالای سر من بود. وی اضافه کرد: همواره در فیلم‌هایم از ابتدای نگارش تا روز اکران نگران بوده‌ام، چرا که یک دستی همیشه بالای سرم بوده که مراقب من باشد.

حاتمی‌کیا گفت: برای برخی فیلم‌ها، تمام قوایشان را جمع کردند که به من امکانات ندهند، وقتی فیلم با هزار بدبختی ساخته شد و اکران شد از دست همان مسئولی که همه‌جوره مرا در تنگنا قرار داد و طرد کرد، جایزه هم به من می‌دهند!

نادر طالب زاده در تایید گفته‌های حاتمی‌کیا، با تشبیه کردن کار هنرمندانی همچون حاتمی‌کیا، با کار خطیر و بسیار حساس یک جراح مغز، گفت: اگر آن جراح مغز در حین جراحی کسی بالای سرش بایستد و به او امر و نهی کند هر لحظه ممکن است مثلا رگی پاره شود. این نظارت‌ها برای کسی که برادریش را ثابت کرده و می‌خواهد فرهنگ انقلاب اسلامی را به غرب معرفی کند، نادرست است.

این کارشناس رسانه و کارگردان تلویزیون اضافه کرد که این کارها را باید سال‌ها پیش انجام می‌دادیم، ولی به هر حال امروز نیاز به انجام کارهای بزرگتری داریم. وقتی مسئولان در کار افراد دیگر مانند پزشکان دخالت نمی‌کنند بهتر است در کار هنرمندان هم دخالتی نکنند که موجب دلسردی نشود، چرا همه احساس می‌کنند باید در کار هنرمند دخالت کرد؟

ابراهیم حاتمی کیا، در ادامه برنامه زنده «راز» در خصوص اکران «به رنگ ارغوان» گفت: وقتی به رنگ ارغوان سال گذشته اکران شد، من چقدر غصه خوردم. چرا که افتخار نمی‌کنم که فیلمم در جمهوری اسلامی توقیف باشد، ولی حرف فیلم را باید در زمان خودش می‌زذم که نشد؛ عین همین روند برای آژانس شیشه‌ای و از کرخه تا راین پیش آمد. وقتی این رفتارها تکرار می‌شود و به من و کارم اطمینان نمی‌کنند، من هم حساس می‌شوم و دلزده می‌شوم. وگرنه چرا من نباید درباره متوسلیان فیلم بسازم؟

وی افزود: چرا از این آدم‌ها برای جامعه‌مان حرفی نمی‌زنم؟ در حالی که من اینها را می‌شناسم و امتحان کرده‌ام و دیده‌ام که وقتی درباره آدم‌های جنگ می‌گویم، به قدری علاقه ابراز می‌کنند که انگار سحر شده‌اند.

او در ادامه گله‌هایش نسبت به مسئولانی که مانع فیلمسازی واقعی برای دفاع مقدس و انقلاب می‌شوند، افزود: شهدا بهترین نمونه‌هایی هستند که باید در سینما مطرح شوند اما چرا ما اینها را نمی‌گوییم و تعارف می‌کنیم علتش جای دیگری است...اینکه یک مسئول به من می‌گوید می‌خواهیم «نجات سرباز رایان» را برایمان بسازی، من حالم بد می‌شود که این آدم مسئول، آدم‌های درخشان اطراف خودمان را نمی‌بیند ولی...

طالب زاده در اینجای بحث با بیان اینکه باید کارهای بزرگی بسازیم و این نیازمند همکاری همه است، به استیون اسپیلبرگ و فیلم نجات سرباز رایان اشاره کرد که حاتمی‌کیا با ذکر نکته‌ای قابل تامل گفت: باید «معرفت» به وجود بیاید و کارگردان با موضوعی عشق کند و آن را بسازد، سفارشی سازی جواب نمی‌دهد، باید با موضوع زندگی کنیم، شاید اسپیلبرگ هم در فیلمش با وجودی که خود یهودی است برخی نکات را به یهودی‌ها تلنگر بزند اما کسی بالای سرش نمی‌ایستد که این را بگو آن را نگو و...

نویسنده و کارگردان فیلم سینمایی «مهاجر»، با اشاره به این که با این روش‌هاست که بعد می‌فهمیم کسی دنبال گفتن آنچه باید، نرفته است، گفت: من باید بتوانم اینها را بگویم که متاسفانه نمی‌گذارند.

سرباز جلوی پادگان

حاتمی کیا در ادامه گفت: از جمله دلایلی که من اینها را نگفته‌ام این است که در حد یک سرباز هستم در پادگان‌ها، در حالیکه من هم باید مجاز به انجام کارهایی باشم تا بتوانم از آدم‌های جنگ بگویم، چون این نوع قرائت از جنگ متعلق به امثال من، در سینماست. اما واقعیت این است که هر بار خواسته‌ام درباره جنگ بگویم حقیر و تکه تکه شدم. برای همین در دیدار با رهبری گفتم به ما هم درجه بدهید تا در برابر درجه‌دارها مجبور نباشیم مثل یک سرباز صفر، گردن کج کنیم.

نادر طالب‌زاده با اشاره به این که با فعالیت شبکه «فارسی‌وان» بسیاری از مراکز متولی فرهنگ، مثل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، صدا و سیما و... دایم کارشناس دعوت می‌کنند، که بگویند چه کار کنیم؛ چون دشمن با دروبین دوربردی به نام رسانه هر چه می‌خواهد می‌کند، از نتایج فراخوانی کارشناسان، برای بهره گرفتن از رسانه‌ها در مقابل جنگ نرمی که غربی ها، با استفاده از ابزارهای رسانه‌ای، با کشورمان آغاز کرده‌اند و افزایش روز افزون اتاق‌های فکر در مراکز مختلف فرهنگی را برشمرد و گفت: اینها، از جمله مواردی است که 20 سال پیش می‌گفتیم و آن موقع عمل شد، و در شرایط کنونی دارند به آن توصیه‌ها عمل می‌کنند.

او همچنین گفت: انقلاب اسلامی نباید عقب باشد و باید به بلوغی برسیم که در برخی کارها دخالت نکنیم چون جوان‌های بسیاری در نوبت ایستاده‌اند و نگاه می‌کنند تا بدانند چه باید بکنند. کارشناس مجری برنامه «راز»، همچنین با تاکید بر اینکه مخاطب جهانی می‌خواهد بداند در کشور ما طی این سی سال، چه شده، تصریح کرد: سینما می‌تواند بگوید چه شده و این کار جراحانی می‌خواهد که اگر مانع شان بشوند، خلاف عقل است.

خودمان را به درودیوار کوبیدیم برای هیچ

حسین بهزاد، نویسنده و پژوهشگر تاریخ جنگ در برنامه «راز» با اشاره به مرارت‌هایی که برای تهیه کتاب‌های قابل استناد و بر اساس واقعیت‌های جنگ همچون «همپای صاعقه» متحمل شده، گفت: این کتاب‌ها حاصل سال‌ها تلاش من و همکارنم است و در حالی چاپ شده که برای به دست آوردن منابع و اسناد لازم که از سال‌های دفاع مقدس در مراکز مختلف نگهداری می شوند به در و دیوار کوبیده‌ایم، اما بیشتر جاها اسناد را به ما نمی‌دهند. ضمن این که مسوولانی هم که به این نوع آثار می‌پردازند متوجه قسمت‌های کم ارزش جنگ شده‌اند چون به قدر کافی با جنگ و واقعیت‌هایش آشنا نیستند.

وی با بیان اینکه باید با استفاده درست از این منابع، جنگ تحمیلی را رمزگشایی کرد، تصریح کرد: مجموعه اسنادی که به دست آمده، کتاب‌هایی قابل خواندن برای تعدادی معدود می‌شوند که این هدف اصلی نبوده است. بهزاد تصریح کرد: ولی اگر که همین اسناد، باکشش‌های دراماتیک، به زبان سینما تبدیل شود، از صدها هزار کتاب قدرتمندتر دفاع مقدس را نشان می‌دهند.

او با انتقاد از مجموعه «در چشم باد» در نشان دادن ضعیف عملیات بیت‌المقدس، گفت: در دفاع مقدس، و در عملیات‌های مختلف رزمندگان مرارت‌های بسیار زیادی را تحمل کردند و برخی شکست‌ها، بیماری ها، مجروحیت‌ها و تشنگی و گرسنگی‌های فراوانی را تحمل کردند، اما ما در فیلم‌هایمان هیچ کدام از این واقعیت‌های مسلم دفاع مقدس را نشان نمی‌دهیم.

وی ادامه داد: کارها را به افرادی می‌سپاریم که اصلا کارشان را بلند نیستند و آن مسئول می‌گوید حاتمی کیا نمی‌سازد باشد مهم نیست، می‌دهیم به عباس‌قلی بسازد!

این‌ها همه حرف است

بهزاد با انتقاد از بیان حرف‌هایی که نتیجه‌ای در بر ندارد، گفت: آنچه امشب حاتمی‌کیا گفت هم شهید می‌‌شود. چون ممکن است به محض پایان این برنامه تلفن‌هایی به صدا در آید و سفارش‌هایی هم بشود، ولی در نهایت چیزی از آن در نمی‌آید.

این پژوهشگر دفاع مقدس، با تاکید بر این که باید هر سال حداقل یک فیلم سینمایی قوی داشته باشیم، پرسید که الان این فیلم کجاست؟ و ادامه داد: آن کسانی که ژنرال‌های ما در سینمای جنگ را فشل می‌کنند باید جوابگو باشند، اما متاسفانه به عوض جوابگویی در حاشیه امن هستند و در نتیجه کسانی فیلم می‌سازند که جنگ را نمی‌شناسند.

بنابراین گزارش، بهزاد همچنین گفت: دلخوشی ما وقتی پیش می آید که وقایع جنگ آن طور که اتفاق افتاد، توسط یک کارگردان سینما، به زبان دراماتیک تعریف شود نه اینکه من یک کتابی بنویسم و رهبری هم برایش حاشیه‌ای بزنند و چند جایزه هم بگیرم، اینها برای من دلخوشی نیست اگرچه ارزشمند است.

مخالف فیلم در برابر فیلم هستم

ابراهیم حاتمی کیا نیز در بخش پایانی برنامه با بیان اینکه وقتی او حرف‌هایش را در فیلم هایش مطرح می‌کند، گوش ها و چشم‌هایی هسند که می بینند و می شنوند، گفت: من موافق ساختن فیلم، مثلا برای پاسخگویی به فیلمی مثل 300 نیستم، چون اگر آن چه هستیم را خوب و قوی نشان دهیم باطل السحر بسیاری حرف‌هاست که درباره ملت ما می‌زنند.

او با اشاره به نکاتی از دیدار کارگردانان با رهبر انقلاب، با بیان اینکه فیلم ساز ایدئولوگ نیست و چرا برخی مسئولان آزارشان می‌دهند، گفت: در غرب عده‌ای ایدئولوگ نظرات را مطرح می‌کنند و در پی این اظهار نظرات فیلم‌های متعددی ساخته و به دنیا عرضه می‌شود تا آن نظریه را به همه جا تسری بدهد. در حالی که مثلا فیلمی مثل «خاکستر سبز» هنوز هم بعد از گذشت سال‌ها زیرنویس نشده است تا به دنیا نمایش داده شود.

در این برنامه حاتمی‌کیا گفت که در زمان ساخت «خاکستر سبز» برخی نمایندگان مجلس به شدت به این فیلم اعتراض کردند که این فیلم در پی «نظربازی» و عشق بازی است و چیزی از جهاد و شهادت را نشان نمی‌دهد، در حالی که زبان استعاری فیلم همانی بود که من نشان دادم چون با تمام وجود این تنگاتنگی رابطه میان خود و مردم بوسنی را حس کردم، چرا که با حضور در بوسنی این فیلم را در همان زمان جنگ، ساختم